تهم‌رییش - تومروس آنا

تَهم‌رَییش^[۱] (با شکل یونانی‌شدهٔ تومیریس) ملکهٔ قومی از اقوام ایرانی تبار و ایرانی‌زبان به نام ماساژت‌ها بود که در حدود سال ۵۳۰ پیش از میلاد حاکم قوم خود بود. زبان ماساژت‌ها از زبان‌های ایرانی میانه و ایرانی شرقی بوده است. ماساژت‌ها ایرانی‌تبار سکایی بودند که در بخش‌های بزرگی از دلتای سیردریا در آسیای میانه و شمال قفقاز سکونت داشتند.^[۲]

تهم‌رییش و پسرش اسپَرگَپِش^[۳]، که سپهبد سپاه او بود هر دو نام‌های ایرانی دارند.^[۲] بخش اول نام تهم‌رییش به معنی دلاور است که در نام‌هایی مانند تهم‌تن و تهماسب نیز دیده می‌شود.^[۴]

کوروش بزرگ هخامنشی در این بخش از شاهنشاهی هخامنشی هفت دژ مرزبانی ساخت که نیرومندترین این دژها به نام کوروش‌کده، توانست در برابر اسکندر مقدونی مقاومت کند و از دستیابی او به این منطقه جلوگیری کند.^[۲] روایت‌های مختلفی از مرگ کورش نقل شده است.از جمله تاریخ نویس یونانی گزنفون که می نویسد کورش در بستر خود درگذشت. هرودت نیز اعتراف می‌کند که روایات گوناگونی شنیده و از روایت نقل شده‌اش اطمینان ندارد. هرودوت نوشته است که کوروش حین سرکوبی شورش ماساژت‌ها گرفتار شد و سپاه تهم‌رییش توانست وی را بکشد.

پس از مرگ کوروش، فرزند ارشد او کمبوجیه به شاهنشاهی رسید.

عکس آنا تومروس در موزه برلین